Milieuvriendelijk schilderen

Laatst vroeg iemand mij op Twitter: ‘is jouw verf milieuvriendelijk?’ Daar hoefde ik eigenlijk niet echt over na te denken; Ja natuurlijk! De verf uit onze Abbondanza verfcollectie, zowel krijtverf als soft silk lak zijn op waterbasis, worden ambachtelijk gemaakt en voldoen aan alle eisen qua arbo, gehalte aan vluchtige stoffen e.d.. En onze milk paint is zelfs volledig biologisch afbreekbaar.

Maar is werken met verf op waterbasis dan automatisch ook milieuvriendelijk? Ja, mits op de juiste wijze toegepast! Dus het antwoord is ja, maar met een kleine kanttekening. Welke kanttekening dat is, zal ik zo uitleggen. Eerst even een stukje geschiedenis en wat uitleg over de samenstelling van verf (geen paniek, ik hou het kort).

Verf van vroeger

Lang geleden maakten mensen hun eigen verf. Ze gebruikten daarvoor producten die in hun leefomgeving voorkwamen. Bijvoorbeeld grondstoffen uit de aarde zoals gele en rode oker, ijzeroxide, dierlijke lijm, zelfs bloed (zoals blijkt uit rotstekeningen uit de prehistorie), of minerale grondstoffen zoals het bekende felblauwe gesteente Lapis Lazuli.

Ingrediënten van verf

Verf maak je niet alleen van kleurstoffen (zoals pigmenten). Je hebt ook een bindmiddel nodig, zodat de kleurstof zich kan hechten op de ondergrond. Als je dit niet zou toevoegen, zouden de pigmenten na het opdrogen van de verf gewoon weer als los poeder van het oppervlak af kunnen worden geveegd. Middelen die van oudsher als bindmiddel werden gebruikt zijn bijvoorbeeld lijnolie, eigeel (tempera), beenderlijm, of bestanddelen uit melk (milk paint en/of caseïneverf).

Naast de bindmiddelen en kleurstoffen bestaat verf ook nog uit oplosmiddelen (water, terpentijn e.d.), vulstoffen om de verf dikker of matter te maken (krijt, marmerpoeder) en vaak nog wat hulpstoffen (droogmiddelen, conserveringsmiddelen).

Verf van nu

Door de ontwikkelingen in de chemische industrie verdween de verfproductie uit de woonhuizen, ateliers en werkplaatsen en verplaatste zich naar fabrieken. Veel van de natuurlijke grondstoffen werden vervangen door synthetische grondstoffen. Daarmee ontstond ook de situatie dat we nu niet meer zo goed weten wat er nou eigenlijk in dat potje verf zit. Een beetje vergelijkbaar met wat er in de voedingsmiddelen industrie gebeurt eigenlijk.

Sommige kunstschilders of decoratieschilders werken trouwens nog steeds wel met zelfgemaakte verf. Iconenschilders bijvoorbeeld maken vaak hun eigen ei-tempera en sommige meesterschilders zullen hun eigen mengsels maken voor marmer- en hout imitaties. Zelf verf maken is ontzettend leuk.

Hierboven een afbeelding uit mijn blogpost over zelf verf maken

Welke verfsoort zit er in de pot?

Het is vrij gemakkelijk om te achterhalen welk oplosmiddel er is gebruikt. Behalve dat je het natuurlijk kunt ruiken, kun je het ook terugvinden in de gebruiksaanwijzing. Als je je gereedschap en kwasten met water kunt reinigen is de verf op waterbasis (acrylverf, latex, krijtverf). Moet dat met terpentine, dan heb je te maken met een oplosmiddelhoudende verf zoals alkydverf. Alkydverf bevat meer oplosmiddelen (vluchtige organische stoffen) dan verf op waterbasis en is daardoor belastender voor mens en milieu.

Regelgeving over verf

Tegenwoordig is het verplicht voor schilders om binnenshuis verf op waterbasis te gebruiken. Ook is het verplicht om de hoeveelheid VOS (vluchtige organische stoffen) te vermelden op het etiket en mag dit gehalte niet hoger zijn dan bepaalde vastgestelde normen. En zware metalen (lood, cadmium) zijn gelukkig al jaren niet meer toegestaan. Wel zo veilig voor kindermeubeltjes en speelgoed.

Dus: is watergedragen verf nu wel of niet milieuvriendelijk?

En dan nu die kanttekening uit het begin van mijn verhaal. Of verf milieuvriendelijk is, hangt mede afhankelijk van de wijze waarop je de verf gebruikt. De gebruiker (jij dus) bepaalt dat deels ook. Veel mensen die met watergedragen verf werken zijn namelijk geneigd om de kwasten en verfrollers onder de kraan uit te spoelen. Die verleiding is immers groot? Maar als je dat doet, komen de verfresten (vaste stoffen uit de verf) in het riool en daarmee in het oppervlaktewater terecht. Daarmee belast je dan toch nog het milieu. Zonde toch?

Conclusie: producten kunnen milieuvriendelijk zijn, maar je moet er ook milieubewust mee te werk gaan

Kwasten op milieuvriendelijke wijze schoonmaken

Maar hoe maak je dan je kwasten en rollers schoon? Sommige mensen beweren dat het beter is om de rollers en kwasten gewoon te laten uitdrogen waarna je ze kunt weggooien. Ja dat kan, maar dat doe je natuurlijk alleen met een goedkope wegwerpkwast. En waarom zou je met een goedkope wegwerpkwast willen werken? Met een goede kwast wordt je schilderwerk toch veel mooier? Vandaar dus dat ik liever een soort schoonmaaksysteem gebruik, een milieubewuste oplossing voor het uitspoelen van de kwasten. Ik gebruikte dit systeem tijdens mijn workshops en dat beviel me heel erg goed.

Schoonmaaksysteem voor kwasten en rollers

Je vult een stuk of drie potten of bakjes met water. Als je je kwasten gaat uitspoelen, begin je bij de eerste pot. Hierin spoel je de ergste verfresten eraf. Je slaat de kwast uit en spoelt hem nog eens uit in het tweede potje. Je eindigt bij nummer drie en dan is je kwast al zo goed als schoon. Je kunt hem dan nog even onder de kraan uitwassen en te drogen leggen of hangen, of je laat de kwast met alleen de haren nog een tijdje in het water staan, zodat de zwaartekracht de rest doet. Dit is overigens het meest geschikt bij synthetische kwasten, want varkenshaar houdt niet zo van water. De potten of bakjes met vuil water laat je rustig staan. Je zult merken dat al gauw de vaste bestanddelen uit de verf naar de bodem zakken. Je giet dan de bovenste laag schoon water af en laat de rest verdampen en uitdrogen. De uitgedroogde restjes kunnen gewoon in de grijze vuilcontainer.

Tip: dit systeem werkt ook met oplosmiddelhoudende verf. Toen ik daar vroeger nog veel mee werkte gebruikte ik jampotjes met terpentine die ik daar speciaal voor reserveerde. De vaste bestanddelen zakken ook dan gewoon naar de bodem en de schone terpentine giet je over in een schoon potje (met deksel) en kun je opnieuw gebruiken. Gooi dus nooit gebruikte terpentine door de gootsteen!

Hierboven een foto die gemaakt is tijdens een van onze workshops verftechnieken. Vooral voor een grotere groep mensen werkt zo’n systeem met emmers echt super.

De kwast bewaren tussen de verfklussen door

Als je met oplosmiddelhoudende verf werkt en je hebt de kwast de volgende dag weer nodig, hoef je hem niet direct schoon te maken. Wikkel hem stevig in een stuk huishoudplastic en/of in een plastic zak en leg hem zolang in de diepvries of koelkast. Kwasten met verf op waterbasis maak ik zelf bij voorkeur wel direct na gebruik schoon, met uitzondering van verfrollers; die bewaar ik tijdens een grote klus gewoon goed ingepakt in plastic.

Milk Paint, natuurverf

Abbondanza Milk Paint gaat nog een stapje verder als het gaat om milieuvriendelijkheid. Milk Paint is een authentieke verf op basis van melkeiwit, kalk, klei en natuurlijke pigmenten, gebaseerd op eeuwenoude recepten. Milk Paint is dus feitelijk zo’n verfsoort die onze voorouders zelf maakten. Deze verf bevat uitsluitend natuurlijke ingrediënten, is 100% biologisch afbreekbaar en bevat géén oplosmiddelen, conserveermiddelen of andere hulpstoffen.

Een andere reden waarom Milk Paint extra milieuvriendelijk is, is het feit dat je niet meer maakt dan je voor je klus nodig hebt. De verf wordt in poedervorm geleverd en is in die vorm onbeperkt houdbaar.

Op onze website vind je meer informatie over Milk Paint

Ik wens je weer veel (milieuvriendelijk) verfplezier!

xoxo Mirjam